Muris Muvazaası ve Miras Bırakanın Asıl İradesinin Tespiti

Muris muvazaası, miras bırakanın mirasçılarından mal kaçırma amacıyla yaptığı muvazaalı işlemleri ifade eder. Bu tür işlemler, aslında bağışlama amacı taşıyan fakat görünürde satış gibi gösterilen veya başka bir işlemle gizlenen tasarruflardır. Mirasçılara hak kayıpları yaşattığından ötürü işlemlerin hukuki geçerliliğinin sorgulanması gerekmektedir. Makalemizde, muris muvazaası kavramının detaylarıyla birlikte Yüksek Mahkeme kararları ışığında, miras bırakanın asıl iradesinin tespiti süreci ele alınacaktır.

Muris Muvazaasının Hukuki Çerçevesi

Muris muvazaası hususunu özetle; satış gibi gösterilmesine rağmen gerçekte mirasçılardan mal kaçırmak amacı taşıyan bağışlama işlemi olarak açıklayabiliriz. Bu nedenle görünürdeki işlemin arkasında yatan gerçek amacın tespiti önem arz eder.

Muvazaa, tarafların gerçek iradelerine uygun olmayan bir işlem yapmalarına ve üçüncü kişileri aldatmalarına dayanır. Burada esas olan, gerçek iradenin tespiti olup, hukuki olarak görünürdeki işlem geçersiz sayılmaktadır. Mahkemelerimiz de, muris muvazaası iddialarına dair karar verirken, miras bırakanın niyetini, yani “mirasçılardan mal kaçırma kastı”nı tespit etmeye çalışır.

Muris Muvazaasında Asıl İrade ve Tespit Kriterleri

Muris muvazaasında gerçek iradenin tespiti, hukuki nitelendirmeyi doğrudan etkileyen bir unsurdur. Bu tespit yapılırken bir takım faktörler göz önünde bulundurur. Bu faktörler arasında, ülke ve yörenin gelenekleri, toplumun eğilimleri, olayların olağan akışı, miras bırakanın sözleşmeyi yapmakta haklı bir nedeni olup olmadığı gibi olgular yer alır. Satış bedeli ile gerçek değer arasındaki fark önemli bir kriter olarak kabul edilse de, tek başına bu fark muvazaayı kanıtlamak için yeterli değildir.

• Ülke ve Yörenin Gelenekleri: Miras bırakanın kararlarını etkileyen yerel gelenekler, örfler ve sosyal yapılar, muris muvazaasında kritik rol oynar. Örneğin, bir köyde veya bir ailede belirli üyelerin diğerlerine göre daha fazla hakka sahip olması gibi faktörler, muvazaa iddialarını etkileyebilir.
• Toplumsal Eğilimler: Miras bırakanın o dönemdeki toplumsal eğilimlere uygun hareket etmesi de göz önünde bulundurulur. Aile içindeki ilişkiler, toplumun zenginlik ve mülkiyet anlayışı gibi faktörler, muvazaayı etkileyebilir.
• Olayların Olağan Akışı: Satış ya da bağış işleminin olağan bir işlemi yansıtıp yansıtmadığı, işin doğasına ve dönemin koşullarına bağlı olarak değerlendirilir.
• Sözleşme Yapma Nedeninin Geçerliliği: Miras bırakanın gerçekten bir sözleşme yapmak için geçerli bir sebebe sahip olup olmadığı araştırılır. Özellikle, hukuki ve sosyal açıdan makul bir gerekçenin bulunup bulunmadığı önemlidir.
• Satış Bedeli ile Gerçek Değer Arasındaki Fark: Satış bedeli ile sözleşmedeki gerçek değer arasındaki uçurum, çoğu zaman muvazaa için bir kanıt olabilir. Ancak bu fark yalnızca bir ipucu olup, tüm faktörler bir arada değerlendirilmelidir.

Görünürdeki İşlem ve Gizli İşlem

Muris muvazaasında, görünürdeki işlem ile gizli işlem arasındaki farkın ortaya konması gereklidir. Görünürdeki işlem, tarafların gerçek iradelerine uymayan, aslında bağış amacı taşıyan ancak satış gibi görünen bir işlemdir. Arka planda yapılan gizli işlem, aslında tarafların gerçek niyetini yansıtmaktadır. Bu tür işlemler, eğer kanunen gerekli şekil şartlarını taşıyorsa geçerli sayılabilir. Ancak, muris muvazaası kapsamında değerlendirilerek iptali olasıdır. Muris muvazaası iddialarına dayanan davalarda, muvazaalı işlemler geçersiz sayılmakta ve ilgili taşınmazların tapu kayıtları düzeltilmektedir.

Sonuç

Muris muvazaası, miras bırakanın mirasçılarından mal kaçırma amacıyla yaptığı muvazaalı işlemler olarak tanımlanır. Bu işlemlerin geçersiz sayılabilmesi için, miras bırakanın gerçek iradesinin, yani mal kaçırma amacının ortaya konulması gerekir. Mirasçılar lehine adil bir çözüm sağlanabilmesi için somut olay detaylıca irdelenmelidir. Gerçek iradenin tespiti, yalnızca sözleşme bedelindeki farklardan ibaret olmamakla; toplumun gelenekleri, olayların akışı ve taraflar arasındaki ilişkiler gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.