Mevzuatımız ve yüksek mahkeme kararları doğrultusunda; çocuğun üstün yararını gözeterek, velâyet hakkının nasıl kullanılacağına dair teamüller oluşmuştur. Normal şartlarda, çocuklarının bakımı ve eğitimi ile ilgili kararların ortaklaşa alınması, çocuğun gelişimi için en doğru yoldur. Ancak, doğabilecek uyuşmazlıklar karşısında çocuğun üstün yararı gözetilerek velayet hususunda en doğru kararın verilmesi elzemdir. Bu makalemizde, çocuğun üstün yararı ilkesi, velâyet hakkının kullanımı ve yaş gruplarına göre uygulamalar ele alınacaktır.

1. Velâyet Hakkının Kullanılması

Evlilik Birliği İçinde Velâyet

Türk Medenî Kanunu’na göre, evlilik birliği devam ettiği sürece, ana ve baba çocuklarının bakım, eğitimi ve korunması konularında eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir. Evlilik birliği süresince, velâyet hakkı her iki ebeveyn tarafından ortaklaşa kullanılır. Bu durum, çocuğun güvenli bir ortamda büyümesine ciddi katkı sağlamaktadır.

Evlilik Birliği Sona Erdiğinde Velâyet

Boşanma sonrası, velâyet hakkı ana veya babadan birine, bazı durumlarda da her ikisine verilir. Boşanma durumunda, çocuğun üstün yararı ilkesi dikkate alınarak; çocuğun gelişimsel ihtiyaçları, psikolojik durumu ve ebeveynlerle olan ilişkisi gibi faktörler detaylıca incelenir. Boşanmış ebeveynlerin çocuklarıyla olan ilişkilerinde dengeli bir yaklaşım benimsenmesi ve çocuğun ruhsal sağlığını tehdit edebilecek durumlardan kaçınılabilmesi hedeflenmektedir.

2. Yaş Gruplarına Göre Uygulama

0-6 Yaş Arası Çocuklar:

Küçük yaşlardaki çocuklar, genellikle anneleriyle daha güçlü duygusal bağlar kurar. Bu yaş grubundaki çocukların, bakım ve güvenlik ihtiyaçları açısından anneleriyle olan ilişkisi, onların gelişiminde kritik bir rol oynar. Bu nedenle, 0-6 yaş arasındaki çocuklar için genellikle velâyet annenin elinde tutulur. Ancak, baba ile ilişkilerin düzenli bir şekilde sağlanması ve çocuğun her iki ebeveyniyle de sağlıklı bağlar kurabilmesi sağlanmalıdır.

6-12 Yaş Arası Çocuklar:

Bu yaş grubundaki çocuklar, okula başlarlar ve sosyal çevreleri genişler. Ebeveynlerin, çocuğun eğitimine aktif bir şekilde katılmaları önemlidir. 6-12 yaş arasındaki çocuklar için velâyet kararı alınırken, çocuğun okul başarısı ve sosyal ilişkilerinin de göz önünde bulundurulması gerekir. Bu dönemde, çocuğun her iki ebeveyniyle de sağlıklı ilişkiler kurarak gelişimini sürdürebilmesi sağlanmalıdır.

12-18 Yaş Arası Çocuklar:

Ergenlik dönemine giren çocukların psikolojik ihtiyaçları farklılaşır. Bu dönemde çocukların hangi ebeveyniyle kalmak istediği önem arz eder. Ergenlik dönemi çocukları, kendi isteklerini ve duygusal ihtiyaçlarını daha iyi anladıkları için, ebeveynlerinden hangisiyle, hangi aşamada daha fazla zaman geçirmek istediklerini belirleme konusunda daha fazla söz hakkına sahiptirler. Bu yaş grubundaki çocuklar için, her iki ebeveyniyle de sağlıklı ilişkiler sürdürebilmesi adına birlikte velâyet modelinin dikkate alınması ve çocuğun isteklerinin değerlendirilmesi uygun olacaktır.

3. Çocuğun Üstün Yararı İlkesi ve Velâyet Kararı

Çocuğun üstün yararı, Türk Medenî Kanunu’nda ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde çocuğun korunması ve gelişimi için en temel ilke olarak kabul edilmiştir. Velâyet kararı alınırken bu ilke, çocuğun duygusal, psikolojik ve fiziksel gelişiminin en iyi şekilde desteklenmesini sağlayacak şekilde uygulanmalıdır. Çocuğun, anne-baba arasındaki ilişkinin zorluklarından olumsuz etkilenmemesi için, tarafların çatışmalarını minimize etmeleri ve çocuğa zarar vermemeye özen göstermeleri gerekmektedir.

Çocuğun Üstün Yararı İlkesi doğrultusunda, her yaş grubundaki çocuğun velâyet kararı, çocuğun en sağlıklı şekilde gelişimini sürdürebileceği bir ortamda yetişmesini sağlayacak şekilde verilmelidir. Bu bağlamda, çocuğun hem fiziksel güvenliği hem de psikolojik desteği göz önünde bulundurulmalıdır. Boşanma veya ayrılık durumlarında, çocuğun her iki ebeveyniyle de düzenli ve sağlıklı ilişkiler kurması, onun duygusal gelişimini en iyi şekilde destekleyecektir.

Velâyet kararı alınırken, çocuğun ruhsal durumu, ebeveynlerin çocuğa karşı tutumu ve her bir ebeveynin bakımda ne kadar aktif olduğuna dikkat edilmektedir.

Sonuç

Türk Medenî Kanunu çerçevesinde velâyet hakkı, çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak şekillendirilmektedir. 0-6 yaş arasındaki çocuklar için annenin velayet hakkı üzerinde durulurken, 6-12 yaş arasındaki çocukların eğitim hayatının düzeni önemli bir unsur olarak dikkate alınmaktadır. 12-18 yaş arasındaki çocuklar için ise çocuğun tercihleri ve psikolojik ihtiyaçlarına uygun kararlar tesis edilmektedir. Çocuğun üstün yararı ilkesi doğrultusunda alınacak her karar; çocuğun psikolojik, fiziksel ve sosyal gelişimini en iyi şekilde destekleyecek şekilde düzenlenmektedir.